محقق و مترجم: بانو قهرماني////
زنده یاد استاد “سعید هرمزی” نوازنده برجسته ی ساز سه تار و تار، مدرس و مربی سرشناس ایرانی در سال ۱۲۷۶ هجری شمسی در تهران به دنیا آمد. پدرش “میرزا حسین خان سقه السلطنه” از منصب داران حکومت قاجار؛ انس و الفتی با موسیقی نداشت؛ و مادرش شاهزاده ملوک خانم بود. “سعید هرمزی” بیشتر از سمت مادر که خود اهل هنر بود و دستی در نواختن پیانو نیز داشت به سمت هنر موسیقی گرایش یافت و در همان سنین کودکی با مشاهده تار نوازی برادر بزرگتر خود “ابوالفتح میرزا” که آن را نزد استاد “میرزا حسینقلی”، طلایه دار موسیقی اصیل ایرانی فرا گرفته بود؛ شیفته این ساز دلنواز گشت و با تهیه یک تار به یادگیری آن، نزد برادر خود اقدام نمود.
وی درحدود ۱۶ سالگی و به دور از چشمِ پدر، مدتی نیز نزد “محمودخان روح بخش”، از شاگردان “درویش خان”_ برجسته ترین شاگرد “میرزا حسینقلی”_ آموزش دید و پس از یادگیری اصول اولیه، مفتخر به شاگردی نزد “درویش خان”، گردید و با سخت کوشی خاصی، به یادگیری تمام دروس و رهنمون های استاد خود پرداخت. در طول دو سالی که از محضر درس این استاد بزرگ بهره گرفت، استعداد و شایستگی خود را نشان داد و از معدود شاگردان “درویش خان” بود که موفق شد نشانِ طلا (تبرزین طلایی) را از دستان این استاد بزرگ دریافت کند. “درویش خان” این نشان را فقط به شاگردان برتر خود و پس از طی کردن تمامی مراحل یادگیری و گذراندن تبرزین های مسی و نقره ای اختصاص می دادند.
شیوه نواختن مرحوم “سعید هرمزی” منحصر به خودشان بود. دست چپ به گونه ای با هنرنمایی روی پرده ها رخ می نمود که گاه حتی با چشم هم نمی شد آن را تعقیب کرد. و دست راست ایشان هم بسیار محکم و استوار و چالاک بود. آنچه از نوازندگی ایشان شنیده می شد، هم لطیف بود هم قوی. استاد “هرمزی” به سال ۱۳۰۷ شمسی در خیابان شاهپور تهران کلاس موسیقی دایر کرد و علاقمندان بسیاری را در این کلاس تعلیم داد. عمر این کلاس بسیار کوتاه بود و حدود یک سال بعد، به دلیل مخالفت خانواده اش ناچار شد آن را تعطیل کند. از سال ۱۳۱۲ به استخدام بانک سپه در آمد و در سال ۱۳۲۹ بازنشسته شد.
استاد “هرمزی” در سال ۱۳۲۹ کلاس هایی برای آموزش موسیقی دایر کرد و با تواضع زیادی آنچه آموخته بود را در اختیار هنرجویان خود قرار می داد. البته پس از مدتی بنا به مشغله کاری رهسپار مشهد شد اما در آنجا نیز از امر تدریس دست نشسته و به تعلیم هنرجویان پرداخت. وی که پس از بازگشت از مشهد؛ و پس از مرگ زود هنگام استادش، “درویش خان”، مدتی را به خلوت گزینی روی آورده بود، به نزد استاد “علی اکبر شهنازی” رفت و ضربی ها و رِنگ های های ایشان را فرا گرفت.
همچنین با یادگیری تصانیف استاد “مرتضی نی داوود” و “رکن الدین مختاری”، آنها را به شیوه ای دلنشین و به سبک خودش می نواخت و آشنایان و نزدیکان را مشعوف هنرش می ساخت. در سال ۱۳۵۰ زمانی که رادیو ملی از وی خواست تا به فارغ التحصیلان موسیقی دانشگاه تهران و تحت حمایت مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به تدریس موسیقی بپردازد، شاگردان بزرگی را پرورش داد. نام های پر آوازه ای در محضر استاد از اندوخته های ایشان بهره بردند که می توان از میان آنها به چهره های سرشناسی همچون “محمدرضا لطفی”، “حسین علیزاده”، “داریوش طلایی”، “مهربانو توفیق” و “عطا جنگوک” اشاره کرد.
جمله بندی های او و قدرتی که در اجرای ضرب ها داشت، حاکی از سبک و حال “درویش” بود. سرعت و چالاکی در اجرای قطعات، نرمش فوق العاده در گرفتن پرده ها و نواختن مضراب ها، مالش های عمودی روی پرده ها و ترکیب بندی جمله های فاخر و فخیم از ویژگی سبک و شیوه های اجرای اوست. در ادامه مسیر زندگی پس از عمل جراحی ای که داشت، کسالت از وی پیشی گرفت و تاب دست گرفتن ساز تار به خاطر وزن بیشترش نسبت به سه تار برایش سخت گردید. از این رو بعد از کسالت، اکثراً ساز سه تار را به تار ترجیح می داد. در آرشیو مرکز حفظ و اشاعه موسیقی، میراث گرانبهایی از این استاد بزرگ موجود است.
وی به سفارش همین موسسه ردیف موسیقی دستگاهی ایران را به صورت کامل ضبط نمود که بعدها توسط موسسه ماهور بر روی سی دی های صوتی انتشار یافت. شوق و علاقه ی او به موسیقی و آموختن این هنر اصیل حتی در واپسین لحظه های زندگی، فرو ننشست و همین شوق و انگیزه بود که او را در روز هشتم دی ماه ۱۳۵۵ نیز، علی رغم ضعف و سستی و بیماری به مرکز حفظ و اشاعه کشاند. هرمزی در همین روز و در هنگام تدریس به حال اغما رفت و همان شب هم، جان به جان آفرین تسلیم کرد. روحشان شاد و یادشان گرامی.
