محقق و مترجم: بانو قهرماني////
زندگی هنری
فضل‌الله توکل در ۱۴ آبان سال ۱۳۲۱ در تهران متولد شد. پدرش افسر ارتش و مادرش دبیر ریاضی و زبان فرانسه بود. او تحصیلات ابتدایی را در مدرسه ایران طی کرد. پس از آن، دوران دبیرستان را در «دبیرستان پهلوی» و سپس در «دبیرستان مروی» گذراند و در سال تحصیلی ۱۳۳۹ دیپلم رشته طبیعی را از دبیرستان مروی دریافت کرد. به جهت معاشرت و آشناییِ پدربزرگِ پدرش با هنرمندان، در سن ۶ یا ۷ سالگی به کلاس «حسین تهرانی» راه یافت و نزد وی دوره تمبک نوازی را سپری نمود. در سن ۹ – ۸ سالگی پدرش برای او یک ساز «سنتور» خرید. پس از آن وی نزد آقای «خائفی» (معلم موسیقی مدرسه) دوره ابتدایی سنتور نوازی را فرا گرفت. سپس بعلت مأموریت پدر در شیراز، به شاگردی «بهادر نوذری» درآمد و در ادامه دوره‌های مختلف ردیف نوازی ایران را با «علی تجویدی» آغاز کرد. او در سال ۱۳۳۵ به دعوت «علی تجویدی» به عنوان نوازنده سنتور در «ارکستر شماره ۲ رادیو» پذیرفته شد و یکسال بعد در «ارکستر شماره ۳ رادیو» به سرپرستی «پرویز یاحقی» نیز به عنوان نوازنده فعالیت‌های هنری خود را پی گرفت. وی در سال ۱۳۳۷ به دعوت «داوود پیرنیا» به «برنامه گل‌ها» راه یافت. «گل‌های صحرایی شماره ۵» (در دستگاه شور) و «برگ سبز شماره (۶۵)» به همراهی آواز «محمود محمودی خوانساری» و تمبک «امیرناصر افتتاح» از اولین اجراهای تکنوازی او به‌شمار می‌آیند. از او به عنوان تکنواز آثار متعددی در برنامه‌های مختلف گل‌ها (گل‌های جاویدان، برگ سبز، گل‌های رنگارنگ و یک شاخه گل) به جا مانده‌است. وی پس از اخذ دیپلم به کشور انگلستان رفت و در دانشگاه کمبریج موفق به اخذ مدرک فوق لیسانس در رشته اقتصاد گردید. پس از بازگشت به ایران از سال ۱۳۴۵ مجدداً همکاری خود را با رادیو ادامه داد. او در سال ۱۳۴۵ با ساخت آهنگ (قهر و ناز) با صدای اکبر گلپایگانی به جرگه آهنگسازان پیوست.
وی در سال‌های بعد با آهنگ‌هایی نظیر «دل بی‌قرار» (ابوعطا)، «نقش غم» (سه گاه)، «آشیانه» (شور) و «مهربونی» با همکاری اکبر گلپایگانی به آهنگسازی و تکنوازی در رادیو ادامه داد. او همچنین آثار متعددی با صدای «حمیرا» به صورت صفحه و نوار کاست منتشر کرده‌است. (ترسم فراموشم کنی، گذشتم، خواهم که رسوا بشی و یادم نمیره، از آن جمله اند)
آهنگسازی
پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ همکاری او با رادیو قطع و مجدداً در سال ۱۳۷۲ این همکاری آغاز شد. وی با همکاری «اسدالله ملک» «ارکستر همنوازان» را در صدا و سیما بنا نهاد. تکنوازی‌های متعددی حاصل این همکاری است که در آرشیو صدا و سیما موجود است.
در سال ۱۳۷۲ همکاری او با «اکبر گلپایگانی» با آهنگ‌های «عشق» و «آهسته آهسته» از سر گرفته شد. در سال ۱۳۷۴ آلبوم موسیقی «آوازه خوان» با ۸ ترانه به آهنگسازی و ترانه‌سرایی فضل‌الله توکل در اختیار عموم قرار گرفت.
در سال ۱۳۷۸ ضمن همکاری مجدد با «اکبرگلپایگانی» و ارائه دو آلبوم «مست عشق» و «عقیق» همکاری خود را با «علیرضا افتخاری» آغاز کرد. حاصل این همکاری آلبوم موسیقی «نسیما» بود.
«غم زمانه» و «خاطرات جوانی» از دیگر آلبوم‌های موسیقی وی با صدای «علیرضا افتخاری» است. همسر وی «بیتا» از خوانندگان زن ایران بوده‌است.
شیوه نوازندگی
او در نواختن سنتور و همچنین آهنگسازی دارای سبکی مخصوص به خود است.
وی علاوه بر سنتور بر نوازندگی ویلن نیز تسلط دارد. پرویز یاحقی بارها شیوه سنتور نوازی فضل‌الله توکل را منحصربه‌فرد خوانده بود و او را بی‌رقیب می‌دانست.
اسدالله ملک، جواب‌سازی فضل‌الله توکل و نواختن وی در هنگام همنوازی‌هایش را بسیار تحسین می‌نمود وبارها در محافل هنری وی را برترین نوازنده سنتور دانسته بود.
در برنامه تکنوازان و همنوازان، او پیوسته با تکنوازان و هنرمندانی نظیر حبیب‌الله بدیعی، پرویز یاحقی، همایون خرم و اسدالله ملک همکاری داشته‌است.
