محقق و مترجم: بانو قهرماني
نورعلی خان برومند (۱۲۸۵خ تهران – ۳۰ دی ۱۳۵۵) از استادان موسیقی ایرانی و نوازندهٔ تار، سه‌تار، سنتور، تنبک و کارشناس آواز بود.
زندگی
نورعلی برومند، به سال ۱۲۸۵ در تهران متولد شد و از سن ۷ سالگی استعداد خویش را در موسیقی با گرفتن ضرب بدون آن که از استادی تعلیم گرفته باشد نشان داد. پدرش میرزاعبدالوهاب خان برومند جواهری (که اصالتاً اصفهانی بود) از جواهرشناسان معروف بود و به موسیقی عشق می‌ورزید. خانه‌اش محفل هنرمندان نامی ای مانند درویش خان، سماع حضور، حسین خان اسماعیل زاده و سید حسین طاهرزاده بود.
آموزش تار را از ۱۳ سالگی نزد درویش خان آغاز کرد و نورعلی ردیف مقدماتی درویش را در سه سال فرا گرفت. نورعلی با ابوالحسن صبا دوست و مانوس بود و دوستی آنها از زمانی شروع شد که هر دو در نزد درویش خان نواختن تار و سه تار را فرا می‌گرفتند و درویش خان آنها را دوتا کوچولو نام نهاده بود. نورعلی در سن ۱۸ سالگی برای تحصیل به برلین رفت. او در این سفر سه تاری را که روشنک می‌نامید همراه خود برد، تا بتواند به تمرین‌های خویش ادامه دهد. او در برلین نزد خانواده دکتری اقامت گزید. ضمن تحصیل دوره متوسطه به کنسرت‌ها می‌رفت و کم کم به موسیقی غربی هم علاقه‌مند شد و پیانو آموخت. پس از بازگشت به ایران در ۲۲ سالگی، آموختن نت‌نویسی و ردیف را نزد موسی معروفی ادامه داد. پس از یک سال، دوباره به آلمان رفت و به تحصیل در رشتهٔ پزشکی پرداخت. پس از ۶ سال، به ناراحتی چشم مبتلا شد و برای درمان به سوییس رفت و سپس در سال ۱۳۱۴ به ایران بازگشت و مابقی عمر خود را در تهران و در محله امیریه سپری کرد. وی از آن زمان تا آخر عمر نابینا شد.
از اواخر سال ۱۳۱۰ تا ۱۳۳۰ برومند عمدتاً به مطالعه و آموزش موسیقی پرداخت. اگرچه با توجه به تسلطش به زبان آلمانی به صورت پاره وقت در مدارس و دانشکده‌ها تدریس می‌کرد. برومند به دعوت برونو نتل، اتنوموزیکولوگ آمریکایی، به ایلی‌نوی رفت و طی یک دوره کوتاه یک ماهه به معرفی موسیقی دستگاهی ایران پرداخت و بخش‌هایی از موسیقی ردیف را در آنجا ضبط نمود که هم‌اکنون این ضبط‌ها در آرشیو دانشگاه ایلی‌نوی موجود هستند. در سال ۱۳۹۵ ضبط‌های برومند در دانشگاه ایلی‌نوی امریکا؛ توسط برونو نتل در اختیار محسن محسنی در ایران قرار گرفت. لوید میلر (معروف به کورش علی خان)، موسیقی‌شناس آمریکایی هم گفته است که اجرای ردیف برومند در کنار برخی دیگر از دستاوردهای فرهنگی و هنری تمدن بشر در ناحیه‌ای از ایالت یوتا در عمق زمین مدفون شده‌است تا در صورت وقوع فجایع ویرانگر این دستاوردها حفظ شوند.
او به آموختن تار و هم چنین سه تار و سنتور ادامه داد و ردیف موسیقی ایرانی را نیز نزد حبیب سماعی، موسی معروفی و اسماعیل قهرمانی فرا گرفت.
تدریس موسیقی
در سال ۱۳۴۴ هم زمان با راه اندازی رشتهٔ موسیقی در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، توسّط مهدی برکشلی به عنوان استاد ردیف دعوت به کار شد و آموزش آکادمیک موسیقی ایرانی را در آن دانشکده آغاز کرد. در آنجا او هفته‌ای دو نوبت ردیف موسیقی را به صورت شفاهی به شاگردان آموزش می‌داد تا این که در سال ۱۳۵۳ بازنشسته شد. در میانه دههٔ ۵۰ و با تأسیس مرکز حفظ و اشاعهٔ موسیقی ایران تدریس در این مرکز را نیز آغاز کرد
شاگردان
وی استاد بسیاری از نوازندگان و خوانندگان موسیقی ایرانی، از جمله اکبر گلپایگانی، محمدرضا شجریان، پریسا، پرویز مشکاتیان، حسین علیزاده، محمدرضا لطفی،فرخ مظهری، داریوش طلایی، مجید کیانی، جلال ذوالفنون، شهرام ناظری، ناصر فرهنگ‌فر و رضوی سروستانی بوده‌است.
آثار
نورعلی برومند، ردیف میرزا عبدالله را بر اساس روایت اسماعیل قهرمانی دو بار ضبط نموده‌است. همچنین ردیف آوازی روایت وی بر اساس روایت سیدحسین طاهرزاده است. شیوهٔ اجرای برومند در سه تار و تار برگرفته از مکتب درویش خان و شیوهٔ اجرای برومند در سنتور برگرفته از مکتب سنتور نوازی قدیم(حبیب سماعی) است.
مرگ
وی در ۳۰ دی ۱۳۵۵ درگذشت و در قبرستان ظهیرالدوله دفن شد.
