نویسنده: محمدرضا قلی پور، کارگردان: ملینا پورعلی
واژه “Mystery” معادل انگلیسی واژه “راز” و “معما” است و می‌دانیم در ژانرهای رازآلود و معمایی سینما؛ کارگردان با کمک نورپردازی، موسیقی متن، بکارگیری زاویای خاص دوربین، سایه‌های سنگین، افت و خیزهای ناگهانی و ایجاد غافلگیری، در اطراف یک جنایت می‌چرخد و جستجوی کارآگاه با بهره از تعلیق در کاووش سرنخ‌ها و تمرکزی هوشمندانه و فکر شده؛ مخاطب را درگیر و پیگیر ماجرا می‌نماید. (1)
با مرور تئاتر “تروکاژ” به این پرسش رسیدم که “تئاتر معمایی” با توجه به برخی محدودیت‌های ابزاری چقدر در نگاه داشتن تماشاچی بضاعت دارد؟
در معرفی این تئاتر آمده:
قصه‌ای از دهه پنجاه که در تهران می‌گذرد و به دنبال افشای راز قتل “فروزنده”، دختر یک بازیگر معروف سینما به نام “منوچهر افخم” است.
جریان “تروکاژ”، مانند بسیاری از روایت‌های پلیسی قرار است با تم عدالت پیش رود، اما کم کم حجم تماتیک خیانت در آن وسعت می‌یابد. (2)
تا آنجا که اجرا به این دیالوگ می‌رسد:
“- ببین “فروزنده”، توی این دنیا هر کی حرف می‌زنه، ببین سودش توی چیه!؟ (3)
و در پاسخ شنیده می‌شود:
– تو سودت چی هست که این ها رو به من می‌گی، آی مار خوش خط و خال؟” (4)
پس ما در حرکتی تدریجی با قرار گرفتن پازل‌های نمایش کنار هم، به موقعیتی می‌رسیم که شاهدیم؛ معمای یک قتل و آدم سوزی، از “مجهولات ابتدایی” به “معلومات انتهایی” بدل می‌شود و نفرتی فراگیر که پژواکش را می‌شنویم:
“- کاش به اندازه‌ی همه‌تون گلوله داشتم!” (5)
که در نتیجه‌ی وقوف و آگاهی بر افلاس زمینی‌ها، عیان و بیان می‌شود.
و ما چقدر راه نرفته‌ی تئاتری باقی داریم و تجربه‌های صحنه، که باید برای‌شان همچنان هزینه بدهیم. صورتک تئاتر را به خاطر می‌آورم که از نیاکان‌مان به جا مانده و در تضادی بطنی، گریه و خنده را یک جا در خود دارد. اینجاست که برای پرسش ابتدای این سطور به پاسخی نسبی در نگه داشت مخاطب می‌رسم:
داشته‌های تئاتر در بازآفرینی پاردوکس‌های باورکردنی مثل خنده و گریه، ضعف و قدرت، حرارت و برودت، پیچیده و آفریده در اکت‌های بازیگری روی صحنه باورپذیرتر از هر سازه‌یی است و می‌توان گفت هر جا که این اثر توانسته زندگی نمایشی بیافریند، بی‌تردید یک گام از فاصله‌ها کاسته و به هستی و جوهره‌ی تئاتر نزدیک‌تر شده است.
و گمان می‌برم تلاش کارگردان در بازپروری شخصیت هوشنگ و خوش نقشی “کاوه حاجی زاده”، برآیندی از همین درک و شناخت است و خوشا که انرژی فورانی و تمام نشدنی تک تک بازیگران این اثر ثابت می‌کند؛ “تئاتر این منطقه، نوید گشایشی تازه را در خود دارد.”
صرف نظر از فزونی تصرف زمان نمایش که ریتمی تندتر را می‌طلبد و کمرنگی موسیقی ضمنی که اندکی سبب خشکی روایت می‌شود، کوشش و توانمندی “ملینا پورعلی” کارگردان “تروکاژ” نشانگر اراده و جدیت وی در تجربه‌ی صحنه است. همچنین نقش آفرینی بازیگر محبوب “طوبی رحمان‌نیا” در فرازهایی از اجرا تحسین برانگیز و بی‌تردید فزاینده است.
حمایت بخش خصوصی از این اجرا نیز اتفاقی شیرین به شمار می‌آید و امیدوارم سرآغازی باشد برای حمایت از تئاتر که همچنان بی‌حامی مانده است.(6)
نظر “استاد محمود طیاری” پیشکسوت هنرهای نمایشی را بعد از تماشای اجرا جویا شدم:
“بر این باورم اجرای این اثر ریسکی پنهان به همراه داشته و جهش ناگهانی آن لایه به لایه، کلاف گونه، بر مبنای خشونت ساختاری آن باز می‌شود. اما زمانی برای هم ذات‌پنداری افواه جمعی به تماشا نمی‌گذارد. جهش‌های بازی به جای خود، زمان ماضی از رونمایی آنجا که به تونمایی می‌کشد، نخ پنهان نمایش، به طنابی گره خورده تبدیل می‌شود و سقف اجرا در ریزشی آشکار به پر و پای بازی و پیام پنهان آن می پیچد. کنار این بازی، سهم کارگردان به همراه ریسک بزرگش در پرداخت این نمایش آشکار و برجسته بوده و تحسین تماشاگر را در جمع بستی آخر الزمانی به همراه دارد!”(7)
و سر آخر این که بروشور این نمایش سرخوشانه تنظیم شده است و اگر برای دو شب باقی مانده از اجرا (30 و 31 مرداد 1401) به سالن رحمدل رفتید، قبل از خاموشی چراغ‌های سالن، فرصت را برای مرورش از دست ندهید، و اما در این بروشور به اطلاعات و عوامل صحنه به شرح زیر اشاره شده است: تئاتر “تروکاژ” کاری است از آموزشگاه آزاد سینمایی سیمرغ. نویسنده: محمدرضا قلی پور. کارگردان: ملینا پورعلی، تهیه کننده: همایون خانلری، حامی مالی: موسسه حفاظتی پارسیان. بازیگران به ترتیب ورود به صحنه: ملینا پورعلی، شکیلا محسنی، امیر دشتوایی، آرمین رافضی، احمدرضا جعفری، کاوه حاجی زاده و طوبی رحمان‌نیا (مهمان از گروه تئاتر جهش). مشاورهنری و دستیار کارگردان: امیر دشتوایی. برنامه‌ریز و مدیر روابط عمومی: طوبی رحمان‌نیا. آهنگساز: زهرا حسنی پور. طراح صحنه: سجاد مقصودی، مریم زحمتکش. طراح گریم: نرگس اسلامی. مدیر صحنه: فرشته شکری. منشی صحنه: زهرا حسینی. دستیاران صحنه: پردیس فلاح، رامین خانی، سوگل قلیزاده، پارسا همافر، رضا سیار، مانیا نصیری. مجری گریم: مبینا سلیمی. جامه‌دار: حبیبه باقرزاده. دستیار لباس: پارمیس محمود نژاد. اپراتور موسیقی: پرنیا حاجتمند. اپراتور نور: سارا ابوطالبی. مولتی مدیا و گرافیست: امیر دشتوایی. عکاس: کیومرث خوش صفت. (8)
۲۹ مرداد ۱۴۰۱
علیرضا طیاری، مولف کتاب ” تئاتر بی حامی امروز”
پانوشت:
- به نقل از دانشنامه‌ای اینترنتی ویکی پدیا
- به نقل از خبرگزاری موج گیلان با کدخبر : ۴۴۴۵۲۵
- به نقل از متن نمایش
- به نقل از متن نمایش
- به نقل از متن نمایش
- “تئاتر بی حامی امروز” عنوان کتابی است با تالیف مشترک استاد محمود طیاری _m_tayary@ و علیرضا طیاری alirezatayari@ دربرگیرنده‌ی مجموعه یادداشت‌های تئاتری که در چند دهه‌ی اخیر به روی صحنه رفته است. گفتنی این کتاب در سال 1400 به اهتمام نشر سمام به چاپ دوم رسیده است.
- به نقل از استاد محمود طیاری؛ نمایشنامه نویس مطرح معاصر و مولف کتاب ” تئاتر بی حامی امروز”.
- به نقل از بروشور نمایش تئاتر “تروکاژ”.
