محقق و مترجم: بانو قهرماني
/////
در سالهای دهه ی چهلِ خورشیدی و همزمان با پیشرفت های فراوانِ صنعتی و اقتصادی و اجتماعی در ایران، هنرِ ایران نیز، جهش بزرگی را تجربه می کرد. موسیقی هم به تبعیت از دیگرِ هنرها، روزگار خوشی را سپری می کرد. همزمان با گروه هایی چون، «بیتلز» و «رولینگ استونز» و دیگرِ موسیقی های غربی، گروه های ایرانیِ پاپ نیز، یکی پس از دیگری فعال می شدند و هویتی پیدا می کردند.
در همان دوران، “محمد ﺍﻭﺷﺎﻝ” به همراه “پرویز ﺍﺗﺎﺑﮑﯽ” ﻭ “منوچهر ﭼﺸﻢ ﺁﺫر”، از آن دسته هنرمندانی ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻫﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ داشته، ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺭﺍ ﻋﻠﻤﯽ ﻭ آﮐﺎﺩﻣﯿﮏ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﯽ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺤﯿﻂ ﻫﻢ، ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﻫﺎﯼ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ کرده ﻭ ﺑﻪ ﺭﺍﺩﯾﻮ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ. ﺩﺭ ﻫﻤﯿﻦ ﺯﻣﯿﻨﻪ، ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ “ابراهیم حامدی”، خواننده ی نام دارِ موسیقیِ پاپِ ایران ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ی ﮐﺸﻒ ﻫﺎﯼ “ﻣﺤﻤﺪ ﺍﻭﺷﺎﻝ” ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﯾﻦ ﻃﻮﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ “ﺍﻭﺷﺎﻝ” ﮐﺎﺷﻒ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﻫﺎﯼ ﮐﺎﺥ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ است. او دوره‌ی موسیقی را در هنرستان عالی موسیقی (کنسرواتوار تهران) گذرانده بود و به ویژه از محضر استاد از دست رفته کنسرواتوار، “هوشنگ استوار” یکی از آهنگسازانِ برجسته ی موسیقی پیشرو ایران، بهره می‌برد. شادروان “بابک بيات”، “اوشال” را استاد خود می دانست، او تنظيم کننده و آهنگسازی بود که هرچند بسيارکم در عرصه ی ترانه کار کرده بود، اما با همان چند اثر هم، توانایی های والای خود را به همگان ثابت کرده است.
“محمد ﺍﻭﺷﺎﻝ” ﺑﺎ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺫﻫﻨﯿﺘﯽ ﭘُﺮ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺁﻓﺮﯾﻨﺶ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺩﺍشت، اما ﺁﺛﺎﺭِ ﺁﻫﻨﮕﺴﺎﺯﺍﻥِ ﺩﯾﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻮﻝِ “ﺍﯾﺮﺝ ﺟﻨﺘﯽ ﻋﻄﺎﯾﯽ” ﺯﻣﺰﻣﻪﭘﺬﯾﺮتر ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ. “ﺍﻭﺷﺎﻝ” ﮐﻪ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥِ ﻧﺰﺩﯾﮏﺍﺵ ﺍﻭ ﺭﺍ «ﻣﻤﻞ» ﺻﺪﺍ ﻣﯽﺯﺩﻧﺪ ﻗﻬﺮﻣﺎﻥِ ﭘﺸﺖ ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻮﺩ، ﭼﻪ ﺁﻫﻨﮓ ﺭﺍ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﭼﻪ ﺁﻫﻨﮓ ﺭﺍ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮﺩ، به هر روی ﺫﻭﻕ ﻭ ﺳﻠﯿﻘﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ. آشنایی و اُنس “محمد اوشال” با نواهای محلی ایران، بسیار عمیق بود، موسیقی بیشتر اقوام ایرانی را به خوبی می شناخت و از بسیاری از گوشه های موسیقیِ محلی در آهنگ هایش بهره می گرفت. وی ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ اﺟﺮﺍﯾﯽ ﻓﺴﺘﯿﻮﺍﻝ ﻫﺎﯼ ﻫﻨﺮﯼ ﻭﻗﺖ ﺑﻮﺩ. “اوشال” رهبر ارکستر فولکلوریک ایران در سال های پيش از انقلاب بود، اما روزهای پر کار و دورانِ ثمر دهی هنر و دانش وی، همزمان با انقلاب ۵٧ به آخر آمد.
وی علاوه بر تنظیم ترانه های موسیقی مردمی؛ به واسطه ی استادی در نواختن «سازِ ترومبون» و رهبری ارکستر جاز فولکرولیک در یاد اهالی هنر باقی مانده است. این ساز که در لغتِ ایتالیایی، «ترومپتِ بزرگ» معنا می دهد؛ از جمله ی «سازهای دوره ی رونسانس» است که بیشتر در «موسیقی گاسپل» مورد استفاده داشت. با بهره گرفتن “بتهوون” از این ساز در سمفونی جاودانه ی شماره ی پنج اش؛ شرایطِ آشنایی طیفِ گسترده تری از اهالی موسیقی با این ساز شد و باعث شد تا آهنگ ساز های معاصر، توجه بیشتری به صدای قدرتمند این ساز داشته باشند.
زنده یاد “محمد اوشال در ۲۰ آبان ۱۳۲۰ در تهران چشم به جهان گشود و در۲۹ دی ۱۳۹۵ در لندن چشم از جهان فرو پوشید.
روحش شاد و یادش گرامی
