مترجم و محقق: بانو قهرمانی
من نقدر نقدر گوجا اولام
دئیرم مین جوانا
چوریی یئمرم من یاوانا
یاخشی دئمرم من یامانا
قوربان ائدرم من جانانا
مالیمی پولومو جانیمی من
گل خانیم گل یانیما
گل جانیم گل یانیما
گل یاریم گل یانیما گل
من اولوم من اولوم من اولوم گل
من اولوم من اولوم من اولوم گل
آ قیزیم گل یانیما
جانیمی وئررم من یاریما
قوربان ائدرم من جانانا
مالیمی پولومو جانیمی من
من نقدر نقدر گوجا اولام
دئیرم مین جوانا
چوریی یئمرم من یاوانا
یاخشی دئمرم من یامانا
قوربان ائدرم من جانانا
مالیمی پولومو جانیمی من
گل خانیم گل یانیما
گل جانیم گل یانیما
گل یاریم گل یانیما گل
من اولوم من اولوم من اولوم گل
من اولوم من اولوم من اولوم گل
ترجمه:
من هر چند پیر،
به صد جوان می‌ارزم
نانم را خالی نمی‌خورم
جواب بدی را با خوبی نمی‌دهم
فدای جانانم میکنم
مال و پول و جانم را
ای خانم بیا در برم
ای جانم بیا در برم
ای یارم بیا در برم
من بمیرم بیا…
ای دختر بیا در برم
جانم را در راه یارم می‌دهم
فدای جانانم
مال و پول و جانم
مشتی عباد سن بیزه خوش گلیپ بیزی شاد ائلدین
بیر دئ گوروم نه اولدی کی بیزی یاد ائلدون
مشتی عباد سن بیزه خوش گلیپ بیزی شاد ائلدین
بیر دئ گوروم نه اولدی کی نه اولدی کی بیزی یاد ائلدون
آی کیشی سن اول من سنی هامیدان بتر یاد ائلرم
سن قیزینی وئر منه گور نئجه سنی یاد ائلرم
آی کیشی سن اول من سنی هامیدان بتر یاد ائلرم
سن قیزینی وئر منه گور نئجه سنی یاد ائلرم
ترجمه
مشتی عباد خوش آمدی ما را شاد کردی
به من بگو ببینم چی شده که از ما یادی کردی
ای مرد به جان تو قسم، من همیشه تو را یاد میکنم
تو دخترت را به من بده، ببین من همیشه تو را یاد می کنم
ترانه سرا : حاجی خان
خواننده : رحیم شهریاری
او اولماسین بو اولسون O olmasın, bu olsun
If Not That One, Then This One
این نشد، آن یکی
و همچنین نام گذاری شده با عنوان مشهد ی عباد (Meshadi Ibad)
یک کمدی موزیکال (اپرا) در چهار پرده، نوشته شده توسط آهنگساز آذربایجانی اوزئییر حاجی بی یوو(Uzeyir Hajibeyov) به سال 1910 است. این کمدی بازتاب روابط زندگی روزمره و اجتماعی در آذربایجان پیش از انقلاب است. کمدی “او اولماسین بو اولسون” به عنوان کمدی کلاسیک ملی در کنار کمدی “آرشین مال آلان” (Arshin mal alan) در نظر گرفته شده است و برای اولین بار در سال ۱۹۱۱ به نمایش درآمده‌است
از این اپرت سه فیلم یکی در سال ۱۹۱۸ به کارگردانی واگرام پاپازیان، دیگری در سال ۱۹۵۶ به کارگردانی حسین سیدزاده و همچنین یک فیلم ایرانی نیز در سال ۱۳۳۲ به کارگردانی صمد صباحی ساخته‌شده‌است.
داستان اپرت در مورد دختری جوان به نام گلناز است که عاشق پسری به نام سرور میشود ولی پدرش (رستم بیک) به دلیل مشکل مالی‌اش او را مجبور میکند که با یک بازاری پیر به نام مشهدی عباد ازدواج کند.
او اولماسین بو اولسون، دومین کمدی موزیکال اوزیر حاجی بئیف میباشد
این آهنگساز حوادث دوران اواخر قرن 19 و اوایل قرن بیست را در 4 پرده (که در ابتدا 3 پرده بود و در سال 1915 در حمام یک پرده دیگر به آن اضافه کرد) به تصویر میکشد
حاجی بئیف از موسیقی ملی و مقامی آذربایجان و غزل های فضولی در قسمت کمدی آن استفاده کرده است.
اولین نمایش این کمدی موزیکال در 25 آوریل 1911 در باکو، در تئاتر برادران mailov (در حال حاضر، آکادمی اپرا و تئاتر باله آذربایجان ) اجرا شد که نقشهای اصلی توسط بازیگرانی مثل “میرزا آقا علی وو”(MirzaaghaAliyev) در نقش ” مشهدی عباد”، “حوسین قولو سارابسکی (HuseynguluSarabski)” در نقش ” سرور” ، Ahmed Agdamski در نقش گلناز، دختر رستم بیک، M.H.Teregulov در نقش حسن بیگ ایفا شد.
کتاب اشعار اپرا برای اولین بار در چاپخانه برادران Orujov به سال 1912 در باکو منتشر شد و اوزیر حاچی بیف در خاطرات خود به بازی زیبای Azad Amirov در سال 1912 که نقش مشهدی عباد را ایفا کرد اشاره میکند
بازیگران و خوانندگان بسیاری در سالهای بعد ،در تشکیل این کمدی سهیم شدند.”علی حسین غفارلی (AlihuseynGafarli) در نقش مشهدی عباد، لطفلی عبدا.. یوو (LutfaliAbdullayev) در نقش حمال، نسیبه زینالووا (NasibaZeynalova) در نقش صنم، لوطفیار ایمانوو (LutfiyarImanov) در نقش سرور – رضا بئی)، حاجی بابا باقروو (HajibabaBaghirov) در نقش مشهدی عباد و بسیاری دیگر که در این قابل ذکر است.
این کمدی به بسیاری از زبانها ترجمه شد و با موفقیت در شهرهای قفقاز جنوبی، ترکیه، یمن، تبریز و بسیاری دیگر به اجرا در آمد. برای مثال در بلغارستان این فیلم کمدی در سال 1966 در طی جشنواره کشورهای ترک زبان برگزار شد و همچنین به مدت دو روز توسط هنرمندان تئاتر کمدی موزیکال دولت آذربایجان به رهبری جنت سلیموا (JannatSalimova) هنرمند مردمی آذربایجان ،در بیست و هفتمین جشنواره بین المللی فجر، در تهران، به اجرا در آمد
اولین بار در سال 1918 VaqramPapazyan و S.Lakka برای تبدیل اپرا به فیلم تلاش میکنند. ودر استدیو “Xanjonkov” یالتا، که در آن زمان تازه تاسیس بود ،شروع به کار میکنند اما این فیلم به خاطر عدم موفقیتش زود جمع و جور میشود.
Yeller, [18.03.18 16:09]
” او اولماسین بو اولسون” به عنوان یک کمدی جسورانه و بر اساس اصول کمدی پیش از انقلاب آذربایجان در نظر گرفته شده است.
این کمدی در رتبه بندی کمدی های اجتماعی میرزا فتحعلی آخوندوو و جلیل محمد قلی زاده، با قدرتمندی آشکاری قرار میگیرد.
در این کمدی حاجی بی یوو تضادهای روزانه و اجتماعی را در واقعیت آذربایجان در پایان قرن نوزدهم واوایل قرن بیستم توصیف میکند.
به گفته المیرا عباس اووا ،او توانست در آن زمان به شخصیت نمایندگان جامعه بنوعی پی ببرد.
در این کمدی حاجی بی یوو ،آسیبهای زندگی شخصی و خانوادگی زمان خودش را، که زنان مجبور به موافقت با تحکم و خواسته پدر بودند مثل ازدواج با یک پیر مرد و بی اختیاری در استثمار آنان توسط شوهر، که میتواند آزادی اش را به خاطر نافرمانی اش ، از او سلب نماید را به سخره و استهزا گرفته است.
از این رو گلناز و سرور قهرمانان واقعی کمدی هستند.آنها انسانهای نوینی به شمار می آیند که تعصبات و عطش پول را ندارند.برخلاف دیگر قهرمانان اپرا های حاجی بی یوو، آنها به عنوان شخصیت های فعال و کاری مشخص شده اند که مخالف با راهکار های غیر فعال در سرنوشت خودشان هستند. آنها فهمیده اند که نیروی مسدود کننده‌ی مسیرشان حالا دیگر ضعیف شده است.
مهمترین جایگاه فن نمایش به موسیقی “او اولماسین بو اولسون” تعلق دارد.
اپرای ساخته شده توسط اوزییر حاجی بی یوو، در سال 1919 به صورت فیلم در استدیو یالتای AleksandrKhanzhonkov ساخته شد. کارگردانی فیلم توسط پاپازیان(Papazyan) و لاککو(Lakko) در اوایل سال 1918 شروع شد اما فیلم با موفقیت رو به رو نشد و به فاصله ی کمی فراموش شد. ورژن دیگری از این فیلم در سال 1956 در استدیو فیلم باکو به کارگردانی حسین سید زاده (HuseynSeyidzadeh) با نمایشنامه ای از SabitRahman تولید شد. با نقش های عمده علی آقا آقا یئو(AliaghaAghayev) در رل مشهدی عباد، آقاصادق گرایبیلی (AghasadygGaraybeyli) در رل رستم بئی، تامارا گوزلوا (Tamara Gozalova)در رل گلناز، عارف میرزا قلی یئو(ArifMirzaguliyev) در رل سرور ، محسن سنانی (MohsunSanani) در نقش عسگر(GochuAsger) و لطفعلی عبدالله یئو (LutfaliAbdullayev) در نقش بال اوغلان.
در جشنواره بین الملی فیلم تاشکند در آسیا و آفریقا به عنوان فیلم کمدی، در آن زمان ارزش و اعتبار به سزایی دریافت کرد. ورود این فیلم در اکرانهای خارجی هم با موفقیت همراه شد. رئیس بخش روابط فرهنگی با کشورهای خارجی اتحاد جماهیر شوروی، در یادداشتی مینویسد : فیلم ” O olmasın, buolsun” در 40 کشور از جمله ایران،عراق،یوگسلاوی،ژاپن، اتریش، ایالات متحده، سوئیس و مجارستان به فروش رسیده است. بعدها فیلم به بیش از 10 کشور هم فروخته شد
در آن زمان، فیلمسازان هندی که برای بازدید به آذربایجان آمده بودند بعد از دیدن چند فیلم بیشترین امتیاز را به فیلم های “HüseynSeyidzadə” ، دبیر اول اتحادیه ی سینماگران آذربایجان داده بودند. حتی خالق سینمای هند، راج کاپور او را به هند دعوت کرد.” به هندوستان برویم، و در آنجا فیلم بساز، من تو را میلیونر میکنم ”
کارگردان” HüseynSeyidzadə” برای نقش اول “مشهدی عباد” بازیگر “MirzəağaƏliyev” را در نظر گرفته بود ولی فیلم برداری تازه شروع شده بود که این هنرمند دارفانی را وداع گفت. بنابراین کارگردان برای “مشهدی عباد” مجبور به همکاری با Əliağa Ağayevi” شد.
بازرگان پنجاه ساله مشهدی عباد میخواهد با دختر بیک که پول و دارایی اش را در قمار باخته و مستمند گشته، ازدواج کند. دختر بیگ گرفتار عشق دانشجوی جوانی با شرایط متوسط شده است. طبق رسم آن زمان دختر حق تمرد از پدرش را ندارد. دانشجوی جوان این مشکل را با کمک دوستانش برطرف میکند ومشهدی عباد در نهایت با “صنم” (Barat Shakinskaya)) مثل اپرا، ازدواج میکند.
خوانندگان مشهور آن زمان، در فیلم نمودهای برجسته ای را ایجاد کردند. خان شوشینسکی (Khan Shushinski)، دف زن، طلعت باکی خان اووا (TalatBakikhanov)، نوازنده کمانچه، بهرام منصور اوو (BahramMansurov) نوازنده تار، هنرمند مردمی آمینا دلبازی(AminaDilbazi) در صحنه آماده سازی تشریفات برای گلناز،رقصید و تکزبان اسماییلوو (Tükəzbansmayılova) با دستگاه سه گاه خوانندگی میکند.
این فیلم اولین فیلم رنگی هنری آذربایجان است
طبق یادداشت کارشناسان، اوزئییر حاجی بی یوو(UzeyirHajibeyov)در کمدی اش گسترش تعصبات زندگی روزمره را در جامعه در آغاز قرن 20 ام فاش میکند وبرای بیان آن از خنده و طعنه (هجو) استفاده میکند، او بهترین راه را برای ترویج عقایدش انتخاب کرد.
تصویر قهرمانان همچون آینه منعکس کننده تناقض های موجود در آذربایجان در آن زمان است. همانگونه که ذکرشد، انواع مختلف روحیات مردم به طور ماهرانه ای نشان داده شده است و امروز کمدی این واقعیت را در آذربایجان و سایر کشورهای خارجی نگه میدارد. به طور مثال:کمدی نه تنها برای تماشاگران آذربایجان بلکه برای تماشاگران سایر کشور های غربی چون تاجیکستان وازبکستان نیز آشناست. همچنین در سال 2004 یک فیلم سینمایی(MashadiIbad 94) بر اساس درون مایه های اوپرا و مربوط به وضعیت متشابه توسط استودیوی “PlanetaParniiz Baku”ساخته شد. اما حوادث در سال1994 رخ می دهد، کمدی “If not this one, then that one” یکی از کمدی های محبوب در میان تماشاگران آذربایجانی است.
این نیزمشخص شده است که به ندرت میتوان شخصی را یافت که این کمدی را روی صحنه یا روی پرده مشاهده نکرده باشد. امروزه بسیاری از عبارات و ملودی های کمدی به عنوان کلمات قصار استفاده میشود.
