هفت دستگاه رديف موسيقي سنتي ايراني در رديف موسي معروفی و اجراي مجيد كيانی در رديف ميزا عبدالله به ترتيب عبارتند از:
دستگاه شور
دستگاه سه گاه
دستگاه چهارگاه
دستگاه ماهور
دستگاه همايون
دستگاه راست پنجگاه
دستگاه نوا
استاد مجید کیانی از استاد عبدالله دوامی در مورد عقیده قدما در مورد فلسفه و زمان و حس اجرای دستگاه های موسیقی ایرانی چنین روایات می کند:
دستگاه شور اين دستگاه ريشه اي بسيار قديمي دارد و مبناي بيشتر آوازهای محلی و موسيقی معمول در مناطق مختلف ايران بوده و آوازهای آن ادامه ی راه و اين آغاز هستی و آفرينش است. تلاش است، جستجو است و طلب(مقام طلب در هفت وادی)
دستگاه سه گاه
اين دستگاه تقريباً در همه ممالك اسلامی استعمال فراوان دارد و بيشتر به اميدواری مي گرايد. سه گاه” سپيده دم است. پايان شب و آغاز روشنايی يا آغاز زندگی انسان، آن هم عشق است(مقام عشق در هفت وادی عرفان)
دستگاه چهارگاه
دستگاه چهارگاه دستگاه ی است بس يار قديمي و اصيل كه حركت و پيشرفت را مي رساند. مبارك باد، آواز محلی معمول مخصوص عروسی در تمام نقاط ايران بر آن ساخته شده است . به لحاظ حس شناسي مطابق نظر مجيد كيانی “چهارگاه” بر آمدن آفتاب، سرآغاز زندگی، تابش نور، ديدن و شناختن و معرفت است(مقام معرفت در وادی های هفت گانه ی عرفان)
دستگاه ماهور
اين دستگاه به هم ين نام با فواصل مشابه جزء دوره هاي ملايم در شرح ادوار صفي الدين يافت مي شود و قدمت آن را مي رساند. فواصل گام آن با فواصل گام بزرگ موس يقي غربي منطبق است. احساس شجاعت، شادي و اميدواري و پيشرفت در زندگي بيشتر در آن قابل بيان است. طبق تعبير متافيزيكی درباره ي موسيقي ايراني ، “ماهور” آغاز روز، آغاز زندگی، شور و جوانی، غرور و توانگری، بی نيازی، سلحشوری و استغنا است(مقام استغنا در هفت وادی عرفان)
دستگاه همايون
گام اين دستگاه قابل مقايسه با گام كوچك موسيقي غربي است. گوشه هاي آن ماليخوليائي و نغمات آن ملايم است . بر اساس نظر متافيزيكي مجيد كياني در باره ی موسيقي ايرانی، “همايون” ادامه ی روز، تداوم زندگی،اتحاد عشق و عاشق و معشوق و توحيد است.
دستگاه راست پنجگاه
دستگاه راست پنجگاه دستگاهي است بسيار قديمي است كه به مناسبت اسم آن احتمالا به زمان ساسانيان مي رسد
و نام راست در موسيقی ممالك مسلمان مجاور و دور از ايران ديده مي شود. خصوصيات دستگاه ماهور از آن هويدا است ولی گوشه های ديگری متعلق به دستگاه هایديگر به آن راه مي يابند و به آن ختم مي شوند اين دستگاه را تعبير مي توان نمود مقام “حيرت” در واديهای هفت گانه عرفان ،پايان روز است، فرو شدن خورشيد و خزان زندگی، سرگشتگی و حيرت است.
دستگاه نوا
نخست به نظر می رسد كه اين دستگاه از شور منشعب شده باشد به اين دليل كه فواصل درجات آن با فواصل گام شور مشابه است اما چون اوضاع نت هاي اصلی آن با گام شور تفاوت دارد، به آن شخصيتی جداگانه می بخشد و بايد آن را مستقل دانست. در ا ين دستگاه حالت آرامش و سلامت نفس ديده مي شود و برای همراهی اشعاری حاكی از معنی فلسفی مناسب است.
سرانجام نيايش زندگي و انسان است. سرانجام آهنگ روشنايی روز كه به تاريكي و نيستی مي رسد، فقر وفنا است،
نويد شبی تازه را می دهد كه سرانجام تولدي است تازه و آن تكرار مدار كه همان ابتدای آن ” شور” است(مقام فنا در وادی های هفت گانه ی عشق)
ارسال از: اعظم فاضلی
