استاد اردشیر پژوهشی (مدرس هنر و محقق و هنرمند)
مقدمه:
همه ی خانواده ها به ویژه خانواده‌های جوان که اولین فرزندشان در آستانه ی ورود به مدرسه و آغاز دوره ی جدیدی اززندگی است، روزهای پایانی خرداد درتکاپوی یافتن مدرسه ی مناسب برای فرزند یا فرزندان خود هستند. دریک نگاه کلی می توان گفت انتخاب مدرسه توسط اغلب خانواده‌ها از سه راه صورت می گیرد :
راه اول: انتخاب براساسِ پرس وجواز دوستان، بستگان وآشنایان.
راه دوم: انتخاب تحت تاثیرشهرت برخی مدارس.
راه سوم: انتخاب متاثر ازتبلیغات .
نکته ی جالب اینجاست که در پایان هریک از مسیر های سه گانه که برای انتخاب مدرسه گفته شد خانواده‌ها با اطمینان خاطروقاطعیت اقدام به نام نویسی فرزند شان نمی کنند. بلکه با تردید و به دلیل محدودیتِ فُرجه ی زمانِ نام نویسی، سرانجام و به ناچار یک مدرسه را انتخاب ونام نویسی را به انجام می رسانند. این تردید از آنجا ناشی می شود که در مسیرجستجو با دریافتِ اطلاعاتِ ناقص وگاه متناقض دچارسردرگمی، آشفتگی وحتی نگرانی می شوند، ازسوی دیگرمدارس نیزاطلاعات روشن، مناسب وکاملی را دراختیارخانواده‌ها قرارنمی‌دهند.
اما واقعیت این است که این سردرگمی، تردید ودراغلب موارد، متاسفانه انتخاب نادرست ازعدم اطلاع خانواده‌ها ونداشتن ملاک ومعیارِدقیقی برای انتخاب مدرسه ناشی می‌شود. درواقع می توان گفت خانواده ها نمی‌دانند دقیقا درجستجوی چگونه مدرسه ای هستند ونمی دانند چه ویژگی هایی، را باید مد نظر داشته باشند. یا اینکه معیارها بیشتر جنبه ی سطحی و ظاهری دارد پس جستجوی آن ها هدفمند نیست و عاقبت نمی تواند به انتخابی درست بیانجامد.
در این مقاله ی کوتاه تلاش برآن است تا با زبان ساده وروشن اطلاعات اولیه اما بنیادین، ومعیارهای کلیدی برای انتخاب مدرسه دراختیار خانواده‌ها گذاشته شود. با این امید که راهگشا ویاری دهنده باشد.
هدف را روشن کنید…
اگرچه درکشورما تمامی مدارس زیرنظرِوزارت آموزش وپرورش ودرقالب یک نظام آموزشی هماهنگ، با کتب وبرنامه ی درسی معین، عمل می کنند اما درشیوه‌ی نگرش، و روشِ کار، دارای تفاوت‌هایی هستند که نمی توان آن ها را نادیده گرفت مثلا پاره‌ای ازمدارس با نگرش نخبه پروری فقط استعدادهای درخشان و دانش آموزان ممتاز را می پذیرند و تاکید شان برمحورِآموزش وارتقاء سطح علمی دانش آموزان است. و یا مدارسی با رویکرد و نگرش دینی هستند که فراترازعرف وقوانینِ وزارت آموزش و پرورش درجزییاتی مانند پوششِ دانش آموزان وحتی خانواده ها حساسیت نشان می دهند وحتی ممکن است الزامات و قوانینی را تعریف کرده وازدانش آموزوخانواده خواسته شود که به این قوانین آن مقید باشند. همچنین برخی مدارس ادعای به کار گیری روش‌های نوین آموزشی را دارند وممکن است پیروی از قواعد و رفتارهای خاصی را خواهان باشند. مواردی ازاین دست اگر چه ممکن است به نظر جزیی بیاید اما همین موارد سبب شکل گیری گروه های مختلفی از مدارس دربینش وروش شده است. فضای فکری واعتقادیِ حاکم برهرمدرسه درروشِ کار، حتی پوشش و رفتار دانش آموزان و کارکنان منعکس است وبه وضوح دیده می شود. با عنایت به تنوع گروه های مدارس درنگرش و روش کار، لازم است قبل ازهراقدامی خانواده ی دانش آموز به درستی هدف را برای خود روشن کند که با کدام نگاه و روش سازگاری وهمسویی بیشتری دارند وعلاقمند هستند فرزندشان درکدام گروه ازمدارس، مشغول به تحصیل شود.
بدیهی است عدم همسویی اعتقادی،رفتاریِ خانواده با نگرش وروشِ کارِمدرسه، کودک را در روند تحصیل دچار دوگانگی ، اختلال ومشکلات بعدی خواهد کرد، پس بهتراست در نخستین قدم، دقت لازم را داشته باشیم و به روشنی بدانیم با کدام گروه ازمدارس همسوترهستیم وپس ازآن به دنبال مدرسه ی مطلوب خود بگردیم.
هفت شاخصه ی مهم برای انتخاب مدرسه ی خوب
پس ازاینکه برای ما روشن شد در کدام گروه از مدارس می خواهیم جستجو کنیم بطور طبیعی از تعداد گزینه های پیش رو کاسته می شود واین مساله امکان انتخاب را دقیق و آسان تر می کند.
درادامه هفت شاخصه برای سنجش وانتخاب یک مدرسه ی خوب آمده است. دراین شاخصه گذاری علاوه بررجوع به منابع علمی، از تجربه ی سال ها کار آموزشی در مدارس وتحقیق میدانی بهره گرفته شده است. نکته ی قابل توجه این است که نوشتار حاضربا توجه به مناسبات اجتماعی، فرهنگی جاری درشرایط فعلی جامعه ی ایرانی تهیه وتدوین شده است. همچنین این نوشتاراز نگاهی کل نگر، برخوردار است و بدون درنظر گرفتن موارد ویژه مانند معلولیت های ذهنی، جسمی و یا شرایط اجتماعی خاص مانند کودکان طلاق، کودکان کار و…فراهم آمده است. بدیهی است این گفتار کوتاه نمی تواند دربرگیرنده ی تمام وجوه موضوع باشد اما می تواند تا حدودی یاری دهنده و آگاهی بخش باشد.همچنین می توان به عنوان نقطه ی آغازی برای پژوهشی گسترده، عمیق و دقیق تربه آن نگریست. پژوهشی صدالبته ضروری وکارآمد، چراکه مساله ی انتخاب مدرسه معضلی فراگیر وجدی در زندگی امروز خانواده ی ایرانیبه شمار می آید. و آگاهی بخشی در این زمینه کمتر صورت می پذیرد.ونکته ی آخر این که شاید به نظرآید جدایِ ازاین هفت شاخصه می توان شاخصه یا معیارهای جزیی تری را نیز اضافه کرد، اما بنابرگستردگی دامنه ی معنایی هریک ازعناوینِ هفت گانه همچنین ضرورت ساده وکوتاه بودن نوشتار در این رسانه ازآوردن موارد جزیی تر و توضیحات تکمیلی خودداری شده است.
یک: توجه به اصل آموزش وپرورش
آموزش و پرورش ترکیبی است از دو کلمه، شاملِ آموزش به معنای یاد دادن یا تعلیم، و پرورش به معنای پروردن یا تربیت. واین بدان معناست که مدارس بایستی درهردو حوزه‌ی یاد شده فعال باشند تا دانش آموزان هم ازجهت علمی رشد کنند وهم از جهت اخلاقی وشخصیتی تربیت شده وبه استعدادهایشان شکوفا گردد. اما متاسفانه درنظام آموزشی کشورما امور پرورشی وتربیتی کمترمورد عنایت قرارگرفته وبیشترین وقت وانرژی صرف امورآموزشی می‌شود. ناگفته پیداست غفلت از وجه پرورشی و تربیتی دربهترین وضعیت حاصل و دستاوردی جزء انسان های تک بعدی نخواهد داشت. کسانی که ممکن است دانستنی های بسیار بدانند اما درامور روزمره‌ی زندگی، روابط اجتماعی واخلاق ومعنویت افرادی ناتوان ودرمانده باشند. آنچه که محتوای حوزه‌ی آموزشی است به صورت مدون درکتب درسی آمده است. اما نظام آموزشی کشوربرای بخش پرورشی برنامه ی مدون و تثبیت شده ای ندارد، لذا با صدوردستورالعمل های کلی، درحقیقت پرداختن به این حوزه را به مدارس واگذار کرده است. پس باید توجه داشت که به موازات فعالیت آموزشی، فعالیت در حوزه ی پرورشی می تواند اصلی ترین شاخصه ی یک مدرسه ی خوب باشد.
محتوای فعالیت در حوزه ی پرورشی
محتوای این حوزه دو محورِ تربیتی وپرورشی را شامل می شود.
درمحور تربیتی هدف انتقالِ آموزه های دینی، ارزش های اخلاقی، ورفتارهای صحیح اجتماعی ومهارت های زندگی است.
در محور پرورشی هدف شناسایی ویژگی های فردی دانش آموزان وحرکت درجهت پرورشِ توانایی‌ها ودرحد امکان برطرف کردن مشکلات و ناتوانایی‌های احتمالی ایشان است. برای رسیدن به این مقصود مراکز آموزشی مکلف به دعوت از کارشناسان و برگزاری برنامه های متنوع فرهنگی، هنری و ورزشی می باشند. این محوراردوهای دانش آموزی، فعالیت های فوق برنامه وانواع فعالیت های متنوع خلاقه، را شامل می شود. خلاقیت یکی از ویژگی های فطری انسان است وانسان همیشه به ابراز وجود وبیان اندیشه های خود نیاز دارد. امروزه علم روانشناسی نشان داده که پرورش خلاقیت با روش های مناسب امکان پذیر است وشاید بتوان گفت که در دنیای پر از تغییر وتحول امروز، پرورش خلاقیت یکی از مهم ترین وظایف ماست و همه ی مدرسه ها در اجرای این وظیفه مسئول اند.2
دو: ملاک ومعیار های پذیرش دانش آموز
برخی مدارس ویا مراکزآموزشی معیارهایی برای پذیرش دانش آموزتعریف کرده اند. با اندکی تامل دراین معیارها، تا اندازه ایی می توان به نوع نگاه، رویکرد، وهدف هریک از این مراکزآموزشی یا مدارس پی برد. البته برای پی بردن به معیارهای واقعی آن ها مراجعه به برشورمدرسه ویا خواندن شعارهایِ چاپ شده درآگهی های تبلیغاتی کافی نیست بلکه از طریق توجه به عملکرد در گذشته و رفتارِکنونی مدیران و کارکنانِ هرمجموعه می توان ملاک ومعیارهای واقعی آن مجموعه را باز شناخت وبه هدف یا اهداف واقعی آن پی برد.ازجمله ملاک ومعیارهایی که برای سلامت نظام آموزشی کشور خطرناک هستند وسلامت جامعه ی جوان دانش آموزی کشور را تهدید می کنند می توان به دو مورد مهم وبرجسته اشاره کرد
الف: پذیرش برمبنای وضعیت مالی .
ب: پذیرش بارویکرد نخبه گرایی .
الف: پذیرش برمبنای وضعیت مالی:
غلبه ی غیرعادی نگاه اقتصادی و ولعِ کسب درآمدِهرچه بیشتربیماری دردناکی است که متاسفانه درسال های اخیر به طرز کم سابقه ای در جامعه شیوع پیدا کرده ودر حال گسترش است. تحت تاثیر گسترش روز اقزونِ این جریان، در جامعه، مقوله ی آموزش وپرورش نیزمانند بسیاری ازپدیده های دیگرازسوی برخی افرادِ سودجو به عنوان یک فعالیت اقتصادی محض مورد توجه قرارگرفته و متاسفانه آسیب هایی نیز به آن وارد شده است.
البته توجه به بُعد اقتصادی در فعالیت های آموزشی به خودی خود نه تنها بدنیست بلکه با توجه به روند تحولات اقتصادی در جهان وکشور، ضروری نیز به نظر می رسد. اما مساله ی نگران کننده غلبه‌ی غیرعادی نگاه اقتصادی در عرصه های گونگون است. غلبه ی غیرعادی نگاه اقتصادی، روش و منشِ کاسبکارانه را سبب می شود، در روش ومنشِ کاسبکارانه اصل برهزینه ی کمتر وسود بیشتر است. تبلیغات کاذب، بکار گیری نیروی غیرمتخصص، عدم رعایت استانداردهای متداول و موارد دیگری از این دست پی آمدِ نامیمون این روش است. این جریان مخرب، آموزش وپرورش رادرحدِ امور خدماتی معمول تنزل داده و به عنوان ابزاروامکانی برای سرمایه گذاری و درآمد زایی به آن می نگرد.
مدارسی که با نگاه وهدف کارِ اقتصادیِ محض پا گرفته اند تلاش می کنند با بهره گیری از شعارهای کلیشه ای، ظاهرسازی، تبلیغات وبزرگنمایی، چهره ای موجه وفرهنگی برای خود فراهم کنند. اصلی ترین گزینه وملاک در پذیرش دانش آموز برای این مدارس وضعیت اقتصادی خانواده وکسب اطمینان از توان پرداختِ هزینه هایی است که علاوه بر شهریه ی مصوب وزارت آموزش وپرورش مدرسه به عناوین مختلف ودر قالب انواع برنامه ها پیش بینی کرده است. البته آسیب شناسایی این بیماری از حوصله ی این سخن کوتاه خارج است.پس تنها به این نکته اشاره می کنم که دراین مدارس به واسطه ی نگاه کاسبکارانه مانند هر واحد کسب وکار که خدمتی به مشتریان ارائه می کند اصل برحفظ رضایت مشتری است وبرای کسب وحفظ رضایت مشتری، خواه رضایتی درست، منطقی ومعقول، خواه نادرست وغیر منطقی، ازهیچ کوششی فروگذارنمی کندچراکه حق بامشتری است…متاسفانه در این مسیرآگاهانه یا نآآگاهانه به وادی فریب و دروغ نیز در می غلتند همچنان که شعار حق بامشتری است فریب ودروغی بیش نیست…
ب: نخبه گرایی وپذیرش دانش آموزان ممتاز:
نخبه گرایی وپذیرش دانش آموزانی که در وضعیت تحصیلی ممتازی قرار دارند از جمله مواردی است که برخی از مدارس آن را به عنوان معیار، برگزیده و پذیرش دانش آموز را منوط به گذر از هفت خوانِ آزمون ورودی، مصاحبه وانواع تست های سنجشِ هوش وقدرتِ یادگیری قرارداده اند. نکته ی جالب توجه این است که این مدارس با افتخاربه این نگرش وعملکرد به عنوان یک ویژگیِ ممتازبه خود می‌بالند، درحالی که مساله درست عکس است، به این معنا که گلچین کردن دانش آموزانی که از آموزش های قبلی مناسب تر، وبهره ی هوشی بالاتری برخوردارند گذشته از شانه خالی کردن درقبال مسولیت مدارس نسبت به همه ی کودکان ونوجوانان جامعه، تلاشی است برای فراهم کردن زمینه ی آموزش، باکمترین زحمت درطی سال تحصیلی. گلچین کردن دانش آموزان به این روش، بیانگر این واقعیتِ تلخ است که این مدارس در ارتقاء وضعیت تحصیلی یک دانش آموزازسطح ضعیف به سطح متوسط ناتوانند، لذا با این ترفند ضمن گریز ازبارِمسولیت دربرابرجامعه و تسهیلِ کارِ خود در طی سال تجصیلی، تلاش دارند دراذهان عمومی جایگاهی برتر نسبت به سایر مدارس برای خود دست وپا کنند.
این مدارس به شدت علاقمند به کسب رتبه های برترو ممتازدرانواع مسابقات والمپیادها،دریافتِ بیشترین آمارِقبولی درکنکور و افتخاراتی از این دست هستند و پیوسته این موارد را به عنوان ارزش به رخ می کشند. لذا در طی سال تحصیلی برای حفظ این جایگاه وموقعیت به ظاهرممتازخود، ناچار به برانگیختن دانش آموزان برای تلاش هرچه بیشترهستند در این مسیر به هر روش و وسیله توسل می جویند وازهیچ کاری فرو گذار نیستند تا آنجا که دست به دامن روش های نادرستی مانند تهدید به اخراج از مدرسه دربرابر کمترین افت تحصیلی می شوند. بدین ترتیب بیشترین فشارجسمی وروانی را به دانش آموزان وارد می کنند. فشار واسترسِ حاصل از این روش می تواند صدمات جسمی وروانی سنگینی را به دانش آموزان وارد کند. درحقیقت این مدارس دانش آموزان را قربانی حفظ پرستیژ وجایگاه کاذب خود می کنند.
با این همه درکمال حیرت بسیاری از والدین علاقمند به نام نویسی فرزندان شان در این مدارس هستند وگاه بی توجه به توان فرزندانشان آن هارا در میدان جنگی نا برابر رها می کنند و در پایان با نوجوان شان که گرفتارِانواع سرخوردگی های روانی و بیماری های جسمی است تنها می مانند.
معیارهای صحیح در پذیرش دانش آموز:
در پذیرش دانش آموزان اولین نکته ای که حائز اهمیت است حفظ کرامت انسانی افراد است. احترام به افراد از هرطبقه ی اجتماعی وظیفه ی الهی وانسانی ماست. انسان موجودی خلاق با توانایی وقابلیت های بسیار شگفت انگیزاست تا آنجا که خداوند او را اشرف مخلوقات خوانده است برهمین اساس مدارسی که کرامت انسانیِ افراد را پاس می دارند از ارزش گذاری و دسته بندی وتبعیض در بین کودکان پرهیز کرده وتلاش می کنند ارزش ها واستعدادهای ویژه ی هر فرد راشناساییی کرده واز این طریق اورا درکشف دیگر توانمندی ها و فراگیری علوم ودانش یاری دهند. لذا فارغ از ارزش گذاری متداول برمبنای سطوح تحصیلی ضعیف، متوسط، خوب وعالی با آغوش بازپذیرای همه ی کودکان این سرزمین هستند. ایشان توچه به ارزش های انسانی، رفتار اجتماعی هنجار و شوق یادگیری وانگیزه برای تحول را ملاک پذیرش دانش آموز قرار داده وبه آن پایبندند.
3- خانواده، مدرسه وارتباط سازنده
رشد و پویاییِ دانش آموزان در بُعدِ آموزشی ودر زمینه های پرورشی نیازمند برقراری پیوندی سازنده بین مدرسه وخانواده است از اینرو مدارس موفق و خانواده های آگاه به این پیوند اهمیت می دهند و هرکدام وظایف وتعهدات خود را در این رابطه به جا می آورند. پدران ومادران آگاه وظیفه ی خود می دانند که به دعوت های مدرسه برای حضور در گردهمایی ونشست ها پاسخ دهند. از سوی دیگر یک مدرسه ی خوب زمینه های برقراری این پیوند را به بهترین شکل ممکن فراهم می کند. به همین دلیل طی برنامه ی منظمی ودرفواصل معین با برگزاری جلسات مختلف خانواده ها را در جریان روند کار مدرسه قرار می دهد. برای ارتقاء سطح دانش عمومیِ والدین در زمینه های تربیتی وهم سو کردن آن ها درتعلیم وتربیت دانش آموزان نشست های آموزشی برگزار می کند. همچنین آموزگاران برنامه ی زمانی مناسب ومعینی برای پاسخگویی به پرسش های خانواده های شاگردان خود دارند.
از آنجا که هر گونه مشکل خانوادگی می تواند تاثیر نامناسبی برکودک و وضعیت تحصیلی او داشته باشد برخی از مدارس بادعوت ازمتخصصین وارائه ی مشاوره به خانواده ها در پیشگیربی وحل مشکلات احتمالی کوشا هستند.
در مجموع می توان گفت یکی از ارکان موفقیت در تعلیم وتربیت کودکان مشارکت وهمراهی همه جانبه ی خانواده ومدرسه است.
4-استفاده از گروهِ آموزشی مناسب.
گروهِ آموزشی یک مدرسه ی موفق ترکیبی است ازتعهد، تجربه و تخصص درچیدمانی مناسب وکارآ.
تعهد:
در چنین گروهی دردرجه ی اول تمام افراد درهرپست وجایگاه شغلی، نسبت به اخلاق، کارو وظایف خود تعهد داشته و به اهمیت آن آگاه هستند. این افراد معمولا با شوق وانگیزه ی مضاعفی کار می کنند وکمتر احساس خستگی می کنند چراکه از کارخود لذت می برند.
تجربه:
به طور طبیعی تجربه دستاورد صرف زمان است و آموزگارانِ با تجربه شاید از نظر سن وسال چندان جوان به نظر نیایند اما حضور افراد درترکیب گروه آموزشی اسباب تعادل و ثبات است.چراکه دستاوردهای تجربی آموزگاران ومدیران کهنه کارگوهری است که در هیچ کتاب و کلاس ودانشگاهی به دست نمی آید.حضور ایشان باعث پیشگیری از تکرار هر خطای احتمالی می تواند باشد.
دانشِ روز:
در این گفتار مقصود از دانش روز، آخرین دستاوردهای علوم مختلف در زمینه ی تعلیم وتربیت است. بدیهی است محل فراگیری، دریافت و برخورداری ازدستاوردهای علمی روز دانشگاه است. استفاده از فارغ التحصیلان جوان وتحصیلکرده و متخصص امکانِ بهره برداری وبه کارگیریِ نویافته های علمی را به صورت عملی درامرآموزش وپرورش محقق می کند.از اینرو مدارسی که علاقمند به استفاده از نویافته های علمی روز هستند حتما از توان تخصصی جوانان تحصیل کرده بهره می گیرند.
چیدمانِ مناسب وکارآ:
هماهنگی افراد یک گروه برای حرکت در جهتی معین ورسیدن به نتیجه ای روشن در گرو چیدمان وجاگیری درستِ افراد درگروه است. لذا دریک گروه آموزشی کارآمد افراد متناسب با توان، تجربه، ویژگی‌های شخصیتی وتخصص درجایگاه مناسب قرارمی گیرندوبهترین بازده وعملکرد را خواهند داشت.
ناگفته نماند گروه های آموزشی پویا از طریق برگزاری دوره های آموزش ضمن خدمت پیوسته در حال به روزرسانی سطح دانش ومهارت های شغلی وحرفه ای خود هستند.
5-امکانات وفضای فیزیکی مدرسه:
صورت و زیباییِ ظاهریِ مدرسه:
دانش آموزان درنخستین برخورد با مدرسه ی خود به شدت تحت تاثیرشکل و فضای فیزیکی مدرسه قرار می گیرند. رنگ آمیزی مناسب محوطه ی بازی و امکانات و وسایل بازی نه تنها در نخستین برخورد بلکه در طی دوران تحصیل می تواند عاملی برای جذب دانش آموز باشد.پس مدارس در حد توان خود در این زمینه کوشش می کنندچرا که به این مهم واقفند که صورت و زیباییِ ظاهریِ مدرسه ازاهمیت ویژه ای برخورداراست.
کاربری بنا:
باید در نظرداشت فضایی که برای کاربری آموزشی طراحی وساخته می شوند بایستی از ویژگی هایی خاص خود برخوراست.با توجه به ناتوانی و کوتاهی آموزش و پرورش در زمینه ی ساخت مدارس برمبنای استاندارد های علمی و از سوی دیگر باعنایت به رشد جمعیت استفاده از فضاهایی که باهدف کاربری های مسکونی واداری ساخته شده اند به امری معمول وپذیرفتنی تبدیل شده است. این فضاها تا حد امکان با اعمال تغییراتی برای کاربری به عنوان مدرسه مهیا شده باشند.در طراحی وساخت یک فضای آموزشی به عنوان مدرسه جدای ازکلاس ها وبخش های اداری فضاهایی مانند سالن اجتماعات،کتابخانه، نمازخانه، آزمایشگاه، کارگاه فعالیت های هنری، و فضاهای ورزشی نیزپیش بینی می شود. ممکن است بعضی ازمدارس فاقد برخی ازموارد ذکر شده باشند اما می توانند برای حل مشکل از فضاهایی خارج از مدرسه استفاده کنند.مانند مساجد نزدیک به مدرسه برای برگزاری نماز و آیین های مذهبی، ویا برگزاری فعالیت های ورزشی ورزشگاه های نزدیک به مدرسه.اما وجود کتابخانه ای هرچند کوچک درفضای مدرسه ازملزومات و مواردی است که نمی توان آن را نادیده گرفت.
در ادامه اهمِ مواردی که درسلامت فضای فیزیکی مدرسه نقش دارندبه اختصار آورده می شود:
الف :نسبت فضا و جمغیت دانش آموزان.
ب: رعایت موارد بهداشتی در سویس بهداشتی وغذاخوری .
ج – برخورداری ازجریان هوامناسب و نور کافی درکلاس ها.
د: لحظ شدن نکات ایمنی در فضاهای مختلف از جمله نصب حفاظ در راه پله ها، ایمنی لازم در فضای بازی وتحرک دانش آموزان. عدم دسترسی وامکان ورود دانش آموزان به فضاهای خطرناک مانند پشت بام و یا فضاهاهایی که از نگاه ونظارت مسولین خارج است..
و: در صورت نزدیکی مدرسه به فضاهای پرسر وصدا مانند حاشیه ی اتوبان ها، اعمال موارد لازم جهت پیشگیری ومهارِ آسیب های ناشی از آلودگی های صوتی.
6- مناسبات انسانی وفضای فرهنگی مدرسه:
بعدازخانواده، مدرسه اولین وتاثیرگذارترین فضایی است که درشکل گیری شخصیت انسان نقش ایفا می کند. این تاثیر را ما از کتاب ها وآموزش های مستقیم نمی گیریم بلکه نا آگاهانه آن را از فضای حاکم برروابط ومناسبات جاری دراتفاقات روزمره ی مدرسه دریافت می کنیم. آنچه که در این فضا دریافت می کنیم برلایه های زیرین وپنهانِ وجود ما اثرِ پایدارمی گذارد ودر طی زمان ذره ذره فردیت و شحصیت ما را شکل می دهد. به عنوان نمونه دیده می شود که مسولین وگرداندگان مدارس دوست دارند کودکان کاملا مطیع و فرمانبردار باشند غافل از اینکه هیچ کودک مطیعی هرگز نمی تواند یک انسان آزاد باشد.4 دراغلب موارد کسانی که در پیدایش وشکل گیری فضای حاکم برمدرسه وشکل گیری شخصیت دانش آموزان نقش موثر دارند، خود متوجه این اثر گذاری عمیق نیستند. پس دچارحیرت می شوند آنگاه که می بینند بعد ازسالها کارتربیتی و آموزشی، حاصل کارشان انسانی است با شخصیتی درنقطه ی مقابل آن چه که انتظارش را داشتند.بد نیست اینجا یادآور شوم کودکان بیش از آنکه از گفتارِما بیاموزند ومتاثر شوند ازکردارِما می آموزند واثرمی گیرند.
ژان پیاژه می گوید: نسل جدید متخصصان بررسی رفتار اجتماعی دیگر از رفتارهای فطری سخن نمی گویند.می گویند رفتارهایی که در گذشته آن ها را فطری می نامیدند، چه مسلم است در وجود هر فرد یک برنامه ریزی ارثی وجود دارد اما یک عنصر تمرین ویک سازش کنونی به میزان معتنابهی با رفتارهای اکتسابی هوش افزایش می یابد،در کار است…3
در واقع شخصیت انسان در همین روابط ومناسبات گروهی شکل می گیرد ودستخوش تغییر می شود.
در یک نگاه کلی به نظرمی رسد مهم ترین شاخصه در ایجاد یک جو فرهنگی و برقراری مناسبات و ارتباط انسانی سالم رعایت اصل اعتدال در کلیه ی امورباشد.
در ادامه به برخی از مهمترین مواردی که درشکل گیری مناسبات انسانی و فضای فرهنگی سالم در محیط مدرسه موثراست اشاره می شود:
امنیت : دسترسی آسان دانش آموزان به مدیر معاونین وسایر مسولین مدرسه وفراهم آوردن فضایی امن وبدون دغدغه برای طرح و بیان دیدگاه ونظر همچنین مطرح کردن هر گونه مشکل احتمالی که دانش آموز ممکن است در ارتباط با سایر دانش آموزان، آموزگاران وکارکنان مدرسه با آن مواجه شده باشد، می تواند یکی از راه های ایجاد فضای امن ، شفاف و سالم در مدرسه باشد.
ارزش های نیکوی اخلاقی:
بها دادن به ارزش های نیکوی اخلاقی مانند راستگویی، یاری دادن، قدران بودن،وفاداری، مسولیت پذیری، احقاق حق وهرآنچه که درآموزه های ملی ومذهبی پسندیده وبه عنوان فضائل انسانی مطرح است نه فقط در گفتار بلکه درعمل مسولین مدرسه قدمی بزرگ است در جهت نهادینه کردن منش و روش انسانی پسندیده در دانش آموزان.
دوستی وصمیمیت:
گسترش فرهنگ دوستی وصمیمیت دربین دانش آموزان بایکدیگرودررابطه ی آن ها با آموزگاران وکارکنان مدرسه درصورتی مفید و به دور از آفات احتمالی خواهد بود که برمبنای رعایت احترام وادب باشد.
ویژگی های فردی:
توجه به ویژگی های فردی دانش آموزان و پرهیز از تبیض های آگاهانه و ناآگاهانه در ایجاد فضای پر تجرک، متعادل، نشاط آور وامید بخش موثر است.
تساوی در حقوق :
دریک مدرسه ی خوب کودکان از حقوق مساوی برخوردارند.به طور کلی فردیت وشخصیت هرکودک مثل شخص بزرگسال مورد قبول است.بدون این که فراموش کنیم بین یک کودک و یک فرد بزرگسال تفاوت هست.4
احترام به مظاهرِفرهنگی اقوام:
با توجه به تنوع فرهنگی کشورما وانعکاس آن دربافت جمعیتی کلان شهرها به ویژه تهران احترام به زبان ، لهجه، لباس وسایرویژگی های فرهنگی اقوام مختلف به شکل های گوناگون دربرنامه های فرهنگی مدارس روشن اندیش گنجانده می شود.
7- مدیریت وبرنامه ریزی:
تمامی آنچه که در این گفتار کوتاه به عنوان شاخص ومعیارهایی برای انتخاب مدرسه ی خوب آورده شد تنها در صورت وجود یک مدیر کاردان ،با تجربه و معتقد به برنامه ریزیِ هدفمند میسر است. علاوه بر کسب اطلاع از سوابق مدیر مدرسه دیدار وگفتگوبا او ما را در تصمیم گیری یاری خواهد داد.
با آرزوی مفید واقع شدن این مطلب کوتاه، موفقیت شما در انتخاب مدرسه ی مناسب وبا عرض ادب ، احترام ونثاربوسه بردست های مهربان تمام آموزگاران و زحمت کشان راستین درتمامی مدرسه های این سرزمین .
استاد اردشیر پژوهشی (مدرس هنر و محقق و هنرمند)
منابع………………………………………………………………………………………………..
1- روش ومحتوای آموزش قبل ازدبستان.جلداول.تالیف گروه آموزش قبل ازدبستان./ ناشر:انتشارات مدرسه
2- برنامه ریزی درس هنر دوره ی ابتدایی.تالیف:دفتر برنامه ریزی وتالیف کتب درسی/ناشر:انتشارات مدرسه.
3- گفتگوهای آزادبا ژان پیاژه/نویسندهژان کلودبریگنه/مترجمان:دکترمحمودمنصور.دکترپریرخ دادستان./ناشر موسسه ی پژوهشی ابن سینا.
4- تربیت بدون ترس/دکترمحمودملاجعفری/ناشر:نشر فرهنگ شناسی
5- زمینه جامعه شناسی تالیف:آگ برن و نیم کوف /اقتباس ا.ح. آریان پور//ناشر شرکت سهامی کتاب های جیبی/
